Woord vooraf.
Naast ons relatief gans kortstondige leven lijkt het landschap wel eeuwig. Toch gelijkt de aardkorst, wanneer de bewegingen over miljoenen jaren tot seconden in beeldmateriaal teruggebracht worden, in heel wat opzichten op het klotsen golven op de oceanen. Voor ons heeft de Himalaya immer bestaan en zal dat zo blijven. Binnen de huidige wetenschap is deze bergketen gekomen en zal ze gaan, gelijk elke andere daarvoor en nadien zal vergaan.
Al zijn het processen welke over haast onmetelijke tijd plaats hebben, toch ligt inmiddels wel vast dat het landschap hierin besloten ligt. De voortdurende bewegingen van de aardkorst zijn aantoonbaar. Sterker, ook in Nederland worden wij massaal aardbevingen gewaar. Al zijn deze soms fors, ze komen ons mild over. Dat we er zo weinig schade van ondervinden, dat komt door de dikke laag zachte grond welke alhier in deze zo laaggelegen landen over de diepere laag is gespreid. Deze dempt ook forse aardschokken, zodat wij met onze bouwsels er weinig schade aan ondervinden.
Zo voelen we eens in de zoveel tijd ook mild doch aan den lijve, waar de heuvels en dalen in dit landschap ontstaan. Door de zwaartekracht zoekt ook het water haar weg naar het laagste punt en de loop der rivieren wordt op deze wijze evenzo in de aardkorst besloten. Boven de grond noemen we de atmosfeer, een ander fenomeen met andere processen welke de afwerking van het landschap bepaald. Met het klimaat worden hele bergketens middels een proces dat we erosie noemen, de zon, wind en regen, afgebroken. Rotsen splijten en breken af om in rivieren als de miljoenen jaren oude Maas door water glad geslepen kiezels en vooral als sediment afgevoerd te worden.
Al zijn het processen welke over haast onmetelijke tijd plaats hebben, toch ligt inmiddels wel vast dat het landschap hierin besloten ligt. De voortdurende bewegingen van de aardkorst zijn aantoonbaar. Sterker, ook in Nederland worden wij massaal aardbevingen gewaar. Al zijn deze soms fors, ze komen ons mild over. Dat we er zo weinig schade van ondervinden, dat komt door de dikke laag zachte grond welke alhier in deze zo laaggelegen landen over de diepere laag is gespreid. Deze dempt ook forse aardschokken, zodat wij met onze bouwsels er weinig schade aan ondervinden.
Zo voelen we eens in de zoveel tijd ook mild doch aan den lijve, waar de heuvels en dalen in dit landschap ontstaan. Door de zwaartekracht zoekt ook het water haar weg naar het laagste punt en de loop der rivieren wordt op deze wijze evenzo in de aardkorst besloten. Boven de grond noemen we de atmosfeer, een ander fenomeen met andere processen welke de afwerking van het landschap bepaald. Met het klimaat worden hele bergketens middels een proces dat we erosie noemen, de zon, wind en regen, afgebroken. Rotsen splijten en breken af om in rivieren als de miljoenen jaren oude Maas door water glad geslepen kiezels en vooral als sediment afgevoerd te worden.
De aardkorst in voortdurende beweging.
Anders dan de meeste planeten bestaat de aarde niet uit gas maar uit aarde. In de kern is de aarde een 4800 graden heet. Het gesteente onder de afgekoelde korst is vloeibare lava. Door de hitte zoekt deze een weg naar boven, waarna ze relatief afgekoeld weer dieper daalt. De hete lava duwt de relatief dunne aardkorst
.gif/300px-Rotating_earth_(slower).gif)
omhoog, waardoor soms scheuren ontstaan. Dit is bv. het geval bij de Ardennen terwijl de delta welke de Lage Landen genoemd worden met de Noordzee juist neerwaarts daalt. Naast deze bewegingen van de korst bestaat de aardkorst evenmin uit één geheel, maar uit verschillende platen die los van elkaar op de lava drijven. Wanneer platen zich van elkaar verwijderen ontstaan enorme diepten, terwijl waar ze tegen elkaar opdrukken gebergten zoals de Himalaya en vulkanen ontstaan. Al zijn dit processen over miljoenen jaren heen, blijft dat de aardkorst dus in voortdurende beweging is en ons landschap bepaald. De bergen zijn door zon, wind en regen op hun beurt ook onderworpen aan erosie. Hierdoor brokkelt het gesteente steeds verder af, waardoor ze tot steeds kleinere stukjes en gladgeslepen door rivieren als grind en sediment steeds verder naar beneden stromen. Door opstapeling ontstaat geweldige druk en wordt het weer tot gesteente samengeperst en dieper zakt om uiteindelijk weer tot lava smelten. Eens zal ook het Himalaya-gebergte geschiedenis zijn.
De delta en loop van de grote rivieren.
Grote Europese rivieren stromen vanaf de gebergten naar de nog steeds dalende delta (Lage Landen) en Noordzee in. Er is nog een ander fenomeen dat hun loop bepaald, de Centrale Slenk. Hoewel we hier geen
plaatgrens kennen ligt de meest actieve scheuring van Europa tussen de Duitse deelstaat Rijnland-Westfalen naar de Noordzee, is gemiddeld een 25 km breed en 150 km lang. Het uiterste noordoosten van België, de Lage Kempen, valt ook hierin. De aardkorst wordt hier a.h.w. uit elkaar getrokken, waardoor de ondergrond ertussen gemiddeld een vijf à zes centimeter per duizend jaar zakt. Daardoor vinden hier soms aardschokken en vrij grote bevingen plaats. Deze worden echter gedempt door de zachte grond waar we op wonen, zodat het nauwelijks tot schade leidt. Dat de rivieren juist door de slenk stromen mag voor zich spreken.
Het ontstaan van de Hoge Kempen.
Er is nog sprake van een ander fenomeen welke ons landschap bepaald heeft, de ijstijden. Enorme massa's ijs schoven over ons land naar het zuiden en brachten zand en stenen mee, soms enorm zoals die waar onze voorouders hunebedden mee maakten. Hoezeer het 't huidige landschap heeft bepaald ziet men bv. aan de Utrechtse heuvelrug die er anders niet was geweest, de Veluwe en Zuid-Limburg waar tegen de grens met Belgisch Limburg de aloude Maas loopt. Deze streek in België heet de Kempen die hier de Hoge Kempen heet en meer naar Noord-Brabant de Lage Kempen wordt genoemd. De kruiende ijskappen uit de ijstijden hebben enorme hoeveelheden zand over de dieper liggende klei gebracht. Terwijl juist hier de Maas de Lage
Landen in stroomt en op haar beurt massa's sediment en grind vanuit de bergen meevoert, de delta in. Bij de volgende ijstijd werd weer zand uit de delta met de ijskappen meegevoerd. Maar bij de Maas spoelde het weer terug. Zo bevindt er zich een scherpe rand van de Belgische Kempen waar de Maas liep, met soms een aanzienlijk hoogteverschil van meer dan twintig meter.
Landen in stroomt en op haar beurt massa's sediment en grind vanuit de bergen meevoert, de delta in. Bij de volgende ijstijd werd weer zand uit de delta met de ijskappen meegevoerd. Maar bij de Maas spoelde het weer terug. Zo bevindt er zich een scherpe rand van de Belgische Kempen waar de Maas liep, met soms een aanzienlijk hoogteverschil van meer dan twintig meter.
Tot slot.
Een ander fenomeen is dat door stijging van de aardkorst onder Limburg en Ardennen, terwijl de korst onder de Lage Landen en de Noordzee zakt, de Maas weer sneller stroomt en dieper insnijdt. Hierdoor zijn in verschillende perioden verschillende rivierbeddingen ontstaan. De randen van deze diepere en minder diepe geulen kunnen hier er daar nog terug gevonden worden. Met name in het huidige Zuid-Limburg waar op een plaats zelf 31 zogeheten rivierterrassen gevonden zijn. De aardkorst stijgt, daarmee de grond waar we op stond en de Maas evenzo. Daardoor stroomt het water sneller hetgeen een eerst brede bedding in 't midden dieper uitslijt. Zo ontstaat een drooggelegen deel aan weerskanten, hetgeen we dan rivierterrassen noemen.
De oudste bewoning in Nederland is teruggevonden op zo'n Maasterras, namelijk in de groeve Belvedère bij Maastricht. Volgens de huidige wetenschap wordt deze geschat op een 250.000 jaar oud. Een indrukwekkend getal. Het is meer een wetenschappelijk gegeven, dan dat we ons er ook een voorstelling bij kunnen maken. Laat staan over hoe het ook verder al zou zijn geweest. Wat blijft zijn de landschapseigen zaken zoals de Utrechtse Heuvelrug, de Maasterrassen en de ter plaatse abrupt afgesleten Hoge Kempen, de enorme stenen waarmee hunebedden opgebouwd zijn, de meetbare stijging van de Ardennen en Zuid-Limburg, de meetbare daling der Lage Landen en de Noordzee en de voelbare aardschokken vanwege de Slenk welke de loop der grote rivieren bepaald.
